Ile lat ma moje pianino?

Dzisiaj kilka mitów.

1. Moje pianino pochodzi z XVIII wieku.

Żadne pianino nie może pochodzić z XVIII wieku, gdyż wówczas po prostu jeszcze nie zostało skonstruowane. Pierwsze pianina zaczęły się pojawiać w latach 1820-ych, a na dobre wprowadziły się na rynek dopiero ok. 1840. Lecz i tak ewentualność tego, że w Polsce przetrwało tak stare pianino, jest niemal zerowa. Większość zachowanych obecnie w Polsce zabytkowych pianin powstała po ok. 1880 roku.
2. Moje pianino jest niezwykle ozdobne, a więc jest bardzo stare.

Niestety, daleko nie zawsze jest to prawda. Jest akurat odwrotnie. Im starszy jest instrument, tym rzadziej jest on "niesamowicie" ozdobny. Dlaczego?
Otóż dlatego, że w meblach, wyposażeniach, interiorach odzwierciedlał się ten sam styl, który panował w ówczesnej architekturze. W przeciągu XIX w. był to klasycyzm wraz z jego odmianami (biedermeier, styl regencyjny itp.). W drugiej połowie stulecia, pod wpływem romantyzmu, w architekturze pojawiają się style retrospektywne, czyli neogotyk, neoromański i inne. Dopiero pod koniec XIX wieku (i do mniej więcej I wojny światowej) w architekturze zaczyna dominować secesja, czyli Jugendstil. Jest to w swej istocie styl fantazyjny, mieszany, eklektyczny, stosujący ozdoby bez umiaru, łączące ze sobą ozdoby właściwe dla różnych stylów i epok. Każdy secesyjny detal ozdoby, wzięty pojedynczo, może przypominać i barok, i rokoko, lecz całość tych detali tworzy mieszankę całkowicie obcą barokowi czy rokoku.
Możemy się przejść al. Ujazdowskimi, Piotrkowską i innymi głównymi ulicami polskich miast, by zobaczyć wysyp secesji. Takich wybujałych, ozdobnych kamienic nie da się pomylić z prawdziwym gotykiem, renesansem czy klasycyzmem, nieprawdaż? Otóż tak samo jest i w przypadku fortepianów. "Nie wszystko złoto, co się błyszczy". Nie wszystko stare, co ozdobne.

3. Moje pianino powstało w roku 1821, bo ten rok widnieje wygrawerowany na jego ramie.

"1821" w tym przypadku to nic innego, jak rok założenia firmy. Można się o tym przekonać, oglądając inne instrumenty tej samej firmy - przecież nie wszystkie one pochodzą z tego samego roku! Jeżeli firma ma długą tradycję, to nie można wykluczyć i tego, że akurat nasze pianino powstało nawet i sto lat później...

4. Mój fortepian został zbudowany w roku 1856 i był tak wspaniały, że zdobywał potem co dwa lata medale na wystawach światowych.

Tak, a firma-producent, nie mając nic innego do roboty, woziła swój jeden biedny fortepian z Londynu do Paryża, przez Niżny Nowogród, aż do Chicago? Przecież już po jednym transporcie taki fortepian będzie lekko podniszczony, zakurzony, podrapany... Wyobrażacie sobie, żeby jakiś używany, rozklekotany dwudziestoletni instrument był wożony za oceany i, wystawiany, zdobywał złoty medal? Medal za co, za rysy na obudowie?? To proszę sobie wyobrazić, że jakiś koncern samochodowy wozi swój dwudziestoletni samochód z coraz bardziej porysowaną karoserią od wystawy do wystawy, i zdobywa, pomimo upływu czasu i progresu, złote medale... Ciężko to sobie wyobrazić, nieprawdaż?
Otóż te medale nie dostaje konkretny instrument, lecz jego firma-producent. Za każdym razem ona produkuje na kolejną wystawę nowy, ulepszonej konstrukcji fortepian, który potem przedstawia na wystawie (i, jeżeli dobrze pójdzie, od razu go sprzedaje). Po otrzymaniu nagrody firma będzie informację o tej nagrodzie (i o wszystkich innych dotychczasowych) umieszczać na wszystkich następnie produkowanych instrumentach. To tak, jak ktoś za każdym razem podpisuje się "prof. dr hab." - nie oznacza to przecież, że ten człowiek uzyskiwał kolejną habilitację za każdym razem, gdy coś publikuje. Jak raz dostał, to mu zostaje, a od przybytku głowa nie boli. Tak samo i firma produkująca fortepiany - szczyci się wszystkimi swoimi medalami i umieszcza o nich informację na wszystkich kolejnych swoich instrumentach.
Zatem, jeżeli mamy w naszym fortepianie / pianinie cały wysyp dat i medali, np. 1856, 1860, 1863, 1870, 1878, to oznacza to, że fortepian nasz został wyprodukowany nie w roku 1856, lecz po roku 1878. Z kolei, jeżeli ustaliliśmy, że firma otrzymała następny złoty medal na kolejnej wystawie przemysłowej w roku np. 1880, zaś tej informacji na naszym instrumencie nie ma, oznacza to, że nasz instrument powstał pomiędzy 1878 a 1880 rokiem. Wszystkie późniejsze instrumenty (wyprodukowane po 1880) będą posiadały wizerunek najnowszego medalu z roku 1880...

5. Moje pianino ma w środku napis 1734, więc powstało zapewne w 1734 roku.

Nie. Nie oznacza to nawet tego, że w 1734 roku rozpoczęła działalność firma-producent (wszystkie firmy powstały znacznie, znacznie później...). Jest to nic innego jak numer seryjny naszego instrumentu. On może być trzy-, cztero-, pięcio- lub nawet sześciocyfrowy. Znając ten numer (on nieraz może się znajdować w naprawdę dziwnych miejscach), można dość precyzyjnie ustalić rok produkcji.

Prawda jest taka, że rok produkcji konkretnego pianina lub fortepianu prawie nigdy nie widnieje w jego środku. Chyba, że jest to jakieś specjalne, okolicznościowe, jubileuszowe pianino, być może powstałe na zamówienie lub dla kogoś ważnego. Za każdym razem ustalenie roku produkcji to prawie detektywistyczna praca, bazująca na przesłankach i bardzo rzadko kiedy dająca bardzo precyzyjny wynik.